بسیاری از افراد دیابت را تنها یک بیماری مربوط به قند خون می‌دانند، اما واقعیت این است که این اختلال مزمن می‌تواند سلامت و ظاهر پوست را نیز تحت تأثیر قرار دهد. از خشکی و خارش ساده گرفته تا عفونت‌هایی که دیرتر بهبود پیدا می‌کنند و حتی زخم پای دیابتی ، همه می‌توانند بخشی از عوارض پوستی دیابت باشند. آشنایی با این مشکلات و مراقبت صحیح از پوست می‌تواند به پیشگیری از عوارض جدی و حفظ کیفیت زندگی روزمره افراد مبتلا کمک کند. در این مقاله با رایج‌ترین عوارض پوستی دیابت و روش‌های کنترل و پیشگیری از آن‌ها آشنا خواهید شد. با ما همراه باشید.
عوارض پوستی دیابت
پوست بزرگ‌ترین اندام بدن و نخستین سد دفاعی آن است که احساس‌هایی مثل لمس، گرما، سرما و درد را منتقل می‌کند. دیابت با آسیب به رگ‌ها و اعصاب پوست، عملکرد طبیعی آن را مختل کرده و زمینه مشکلات پوستی را فراهم می‌کند. در افراد مبتلا به دیابت، این مشکلات معمولاً زمانی ظاهر می‌شوند که سطح قند خون برای مدت طولانی بالا باقی بماند. برخی نشانه‌ها حتی پیش از تشخیص بیماری ظاهر شده و به‌عنوان هشدارهای اولیه تلقی می‌شوند. گاهی نیز این مشکلات پوستی بیانگر نیاز به تغییر نوع دارو یا دوز آن هستند.
دیابت می‌تواند به شیوه‌های گوناگون بر سلامت پوست تأثیر بگذارد و باعث بروز انواع عوارض پوستی دیابت در مبتلایان شود که در ادامه به آن‌ها اشاره شده است.
۱) خشکی و خارش پوست
خشکی و خارش پوست از شایع‌ترین عوارض پوستی دیابت به شمار می‌روند که نیاز به مراقبت ویژه دارند. یکی از علل اصلی خشکی پوست، افزایش طولانی‌مدت قند خون است؛ زیرا بدن برای دفع قند اضافی از طریق ادرار، مایعات بیشتری از سلول‌ها خارج می‌کند و این امر منجر به خشکی پوست می‌گردد. علاوه‌بر این، اختلال در گردش خون در افراد مبتلا به دیابت زمینه‌ساز تشدید خشکی پوست و خارش آن است.
برای پیشگیری از خشکی و خارش پوست، لازم است موارد زیر را رعایت کنید:
نگه‌داشتن قند خون در محدوده سالم
کوتاه کردن مدت زمان دوش گرفتن و اجتناب از آب داغ
استفاده از صابون‌ها و لوسیون‌های ملایم و مرطوب کردن پوست بلافاصله پس از حمام
انجام فعالیت بدنی منظم مانند پیاده‌روی یا ورزش سبک برای بهبود گردش خون و حفظ سلامت کلی بدن
نکته: باید توجه داشت که خشکی و خارش پوست تنها در افراد مبتلا به دیابت دیده نمی‌شوند و افراد سالم نیز ممکن است به آن دچار شوند.
۲) عفونت‌های قارچی
عامل اصلی بسیاری از عفونت‌های قارچی در افراد دیابتی، قارچی به نام کاندیدا آلبیکنس است که باعث ایجاد راش‌های خارش‌دار، قرمز و گاهی همراه با تاول‌های کوچک یا پوسته‌پوسته شدن پوست می‌شود. این عفونت‌ها بیشتر در چین‌های مرطوب بدن مانند زیر سینه‌ها، گوشه‌های دهان، زیر بغل، کشاله ران، اطراف ناخن‌ها و بین انگشت‌های دست و پا ظاهر می‌شوند.
از شایع‌ترین انواع این عفونت‌ها می‌توان به بیماری پای ورزشکاران (نوعی عفونت قارچی که انگشتان پا را درگیر می‌کند)، قارچ پوست سر (ضایعه‌ای خارش‌دار و حلقه‌ای‌شکل) و عفونت قارچی واژن اشاره کرد.
۳) عفونت‌های باکتریایی
عفونت‌های باکتریایی باعث التهاب بافت‌های بدن شده و ناحیه درگیر اغلب قرمز، متورم، داغ و دردناک می‌شود. این عفونت‌ها معمولاً در پوست اطراف پلک‌ها، ریشه مو (فولیکول‌ها) و ناخن‌ها رخ می‌دهند.
افراد مبتلا به دیابت به دلیل قند خون بالا، بیشتر در معرض این عفونت‌ها قرار دارند؛ زیرا افزایش قند خون محیط مناسبی برای رشد و تکثیر باکتری‌ها ایجاد می‌کند.
درمان این عفونت‌ها معمولاً با آنتی‌بیوتیک انجام می‌شود. با این وجود، کنترل قند خون و رعایت بهداشت پوست، از اصلی‌ترین راه‌ها برای پیشگیری از عوارض پوستی دیابت ناشی از عفونت‌های باکتریایی است. رعایت رژیم غذایی سالم، فعالیت بدنی و مصرف منظم دارو طبق تجویز پزشک می‌تواند خطر ابتلا به عفونت‌های باکتریایی را به‌طور قابل‌توجهی کاهش دهد.
۴) آکانتوزیس نیگریکانس (Acanthosis Nigricans)
آکانتوزیس نیگریکانس یکی از نشانه‌های پوستی نسبتاً شایع در افراد مبتلا به دیابت است. این نشانه ممکن است در زنان و مردان و در هر سنی دیده شود، اما در مبتلایان به دیابت نوع ۲ و افرادی با پوست تیره شیوع بیشتری دارد.
در این بیماری، لکه‌های تیره‌رنگ قهوه‌ای یا خاکستری با بافتی مخملی و ضخیم یا زگیل مانند روی پوست ظاهر می‌شوند. این لکه‌ها معمولاً به‌صورت متقارن در هر دو طرف بدن و در نواحی دارای چین یا مرطوب پوست مانند پشت گردن، زیر بغل، آرنج، کشاله ران، زیر سینه، ناف و حتی کف دست‌ها دیده می‌شوند.
۵) پیسی (ویتیلیگو)
پیسی نوعی بیماری پوستی است که باعث از بین رفتن رنگ طبیعی پوست می‌شود و در افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ شیوع بیشتری دارد. در این بیماری، سلول‌های تولیدکننده رنگدانه‌های پوست (ملانوسیت‌ها) به تدریج تخریب می‌شوند و درنتیجه، پوست در نواحی مشخصی رنگ خود را از دست می‌دهد.
لکه‌های ناشی از ویتیلیگو معمولاً روی شکم و قفسه سینه ظاهر می‌شوند، اما ممکن است در اطراف دهان، بینی، چشم‌ها و حتی صورت نیز مشاهده شوند.
درمان‌های موجود برای ویتیلیگو شامل موارد زیر است:
استفاده از کرم‌های استروئیدی
نوردرمانی با اشعه فرابنفش
میکروپیگمنتیشن
اگر به پیسی مبتلا هستید برای محافظت از نواحی تغییر رنگ داده پوست و جلوگیری از آفتاب‌سوختگی ، بهتر است از ضدآفتاب‌هایی با SPF 30 یا بالاتر استفاده کنید. این محصولات به محافظت از پوست در برابر نور خورشید کمک کرده و می‌توانند از آسیب بیشتر جلوگیری کنند.
۶) درموپاتی دیابتی
درموپاتی دیابتی یکی از عوارض پوستی دیابت نسبتاً شایع است. این عارضه با لکه‌های گرد یا بیضی‌شکل به رنگ قرمز یا قهوه‌ای در ناحیه جلویی ساق پا شناخته می‌شود. این لکه‌ها معمولاً بدون درد و خارش هستند، سر باز نمی‌کنند و از نظر پزشکی خطری ندارند. با این حال، به‌دلیل شباهت ظاهری، گاهی با لکه‌های پیری اشتباه گرفته می‌شوند.
علت اصلی درموپاتی دیابتی، کاهش خون‌رسانی به پوست در پی آسیب به رگ‌های خونی کوچک است؛ آسیبی که معمولاً به‌دنبال بالا بودن طولانی‌مدت قند خون رخ می‌دهد. در بیشتر موارد، این لکه‌ها نیاز به درمان خاصی ندارند و ممکن است به‌مرور زمان بدون مداخله بهبود یابند. با این حال، در صورت نگرانی از ظاهر آن‌ها یا مشاهده هرگونه تغییر در رنگ و شکل، مراجعه به پزشک برای بررسی دقیق‌تر توصیه می‌شود.
یکی از روش‌های موفق برای تقویت سئو خارجی، استفاده از بک لینک معتبر خارجی است. این نوع بک لینک‌ها از سایت‌های مرتبط و معتبر گرفته می‌شوند و باعث افزایش اعتماد موتورهای جستجو و دیده شدن صفحات سایت می‌شوند. استفاده از بک لینک معتبر خارجی بازدید هدفمند ایجاد کرده و رشد طبیعی سایت را تضمین می‌کند. ترکیب این روش با محتوای باکیفیت، بهترین نتیجه را برای موفقیت بلندمدت سایت فراهم می‌آورد.
۷) تاول‌های دیابتی
در برخی افراد مبتلا به دیابت، به‌ندرت تاول‌هایی روی پوست ظاهر می‌شوند که شبیه تاول‌های ناشی از سوختگی هستند. این تاول‌ها معمولاً در نواحی‌ای مانند پشت انگشتان دست و پا، کف دست‌ها، پاها و گاهی ساق پا یا ساعد دیده می‌شوند. این عارضه اغلب در کسانی رخ می‌دهد که دچار آسیب عصبی ناشی از دیابت (نوروپاتی دیابتی) هستند.
این تاول‌ها معمولاً بدون درد بوده و اطراف آن‌ها قرمزی یا التهاب دیده نمی‌شود. در صورتی که تاول‌ها دچار عفونت یا زخم نشوند، طی حدود سه هفته به‌طور طبیعی بهبود یافته و اثری از خود برجای نمی‌گذارند.
۸) نکروبیوزیس لیپوئیدیکا دیابتی
نکروبیوزیس لیپوئیدیکا دیابتی (NLD) یکی دیگر از عوارض پوستی دیابت است که به‌دنبال آسیب به رگ‌های خونی کوچک پوست ایجاد می‌شود. این عارضه از نظر ظاهری شباهت‌هایی با درموپاتی دیابتی دارد، اما معمولاً لکه‌ها بزرگ‌تر، عمیق‌تر و برجسته‌تر هستند.
در مراحل اولیه، ضایعات به‌صورت برآمدگی‌های قرمز و مات هستند. این ضایعات با گذشت زمان، به زخم‌هایی براق با لبه‌های بنفش تبدیل می‌شوند که در آن‌ها رگ‌های خونی زیر پوست ممکن است به‌وضوح دیده شوند.
برخلاف لکه‌های درموپاتی که معمولاً بدون علامت هستند، در نکروبیوزیس لیپوئیدیکا دیابتی ممکن است خارش، درد یا حتی باز شدن پوست در محل ضایعات رخ دهد. این بیماری نسبتاً نادر است و بیشتر در زنان بالغ دیده می‌شود.
۹) اسکلروز دیجیتال
در برخی افراد مبتلا به دیابت، پوست انگشتان دست یا پا ممکن است به‌تدریج سفت، ضخیم و مومی‌شکل شود. این تغییر با کاهش انعطاف‌پذیری مفاصل همراه است و حرکت‌دادن انگشت‌ها را دشوار می‌کند. پوست درگیر معمولاً بافتی ناصاف و فرورفته با ظاهری شبیه به پوست پرتقال دارد. هنگامی‌که دیابت برای مدت طولانی کنترل نشود، بعضی افراد در نوک انگشتان خود حسی شبیه وجود سنگ‌ریزه یا جسم سخت تجربه می‌کنند.
ضخیم‌شدن پوست ممکن است محدود به انگشتان نباشد و به نواحی دیگری مانند ساعد، بازو و گردن نیز گسترش یابد. در برخی موارد، پوست صورت، سینه و شانه‌ها نیز درگیر می‌شود. در موارد نادر، این تغییرات ممکن است در زانو، مچ پا یا آرنج ظاهر شده و خم‌کردن یا صاف نگه‌داشتن اندام‌ها را دشوار کند.
این عارضه پوستی بیشتر در افرادی مشاهده می‌شود که دیابت مقاوم به درمان دارند یا دچار عوارض طولانی‌مدت ناشی از این بیماری هستند. بروز چنین علائمی نیازمند پیگیری پزشکی است، به‌ویژه در مواردی که دامنه حرکت مفاصل کاهش یافته یا تغییرات پوستی در حال گسترش باشد. بررسی و مداخله به‌موقع می‌تواند از پیشرفت بیشتر این وضعیت جلوگیری کند.
۱۰) اسکلرودرمای دیابتی
اسکلرودرمای دیابتی یکی از عوارض پوستی دیابت نادر است که باعث ضخیم و سفت شدن پوست، به‌ویژه در نواحی بالای پشت و گردن می‌شود. علت دقیق این بیماری هنوز به‌طور کامل مشخص نیست، اما بیشتر در افراد مبتلا به دیابت نوع ۲، به‌ویژه کسانی که اضافه‌وزن دارند، مشاهده می‌شود.
استفاده منظم از مرطوب‌کننده‌ها می‌تواند تا حدودی خشکی و ناراحتی پوستی را کاهش دهد، اما اصلی‌ترین راه کنترل این عارضه، تنظیم مؤثر قند خون است. با حفظ قند خون در محدوده طبیعی، علائم کم‌کم بهبود پیدا می‌کنند.
۱۱) گرانولوم حلقوی منتشر
گاهی روی پوست بعضی افراد دانه‌های برجسته و کوچکی دیده می‌شود که ظاهری شبیه به حلقه یا قوس دارند. این عارضه که به آن گرانولوم حلقوی گفته می‌شود، معمولاً به رنگ پوست یا کمی متمایل به قرمز بوده و اغلب در نواحی انگشت‌ها، گوش‌ها یا قسمت جلویی بدن ظاهر می‌شود. در بسیاری از موارد، این ضایعات پوستی طی چند ماه به‌صورت خودبه‌خود از بین می‌روند، هرچند گاهی ممکن است تا دو سال یا بیشتر باقی بمانند.
اگرچه ارتباط دقیق میان گرانولوم حلقوی و دیابت هنوز به‌طور کامل مشخص نیست، برخی مطالعات نشان داده‌اند که بروز این راش پوستی در افرادی با قند خون بالا شایع‌تر است.
۱۲) واکنش‌های آلرژیک به داروها
هر دارویی که برای کنترل دیابت تجویز می‌شود، از جمله انسولین، ممکن است در برخی افراد واکنش‌های آلرژیک ایجاد کند. این واکنش‌ها معمولاً به صورت خارش، قرمزی، تورم یا راش‌های پوستی بروز می‌کنند.
علت این واکنش‌ها می‌تواند حساسیت به خود دارو یا به یکی از ترکیبات غیرفعال موجود در آن، مانند مواد نگهدارنده، باشد. در برخی موارد، واکنش‌های پوستی تنها در محل تزریق مشاهده می‌شوند.
اگر پس از مصرف داروی دیابت علائم آلرژیک ظاهر شد، مشورت با پزشک ضروری است. در برخی موارد برای کاهش خارش و سایر علائم، مصرف کوتاه‌مدت داروهای بدون نسخه می‌تواند مفید باشد. در صورت تداوم واکنش یا شدید بودن علائم، ممکن است نیاز به جایگزینی دارو با نوعی دیگر وجود داشته باشد.
۱۳) آترواسکلروز
یکی از مشکلاتی که در اثر دیابت ایجاد یا تشدید می‌شود، آترواسکلروز یا باریک‌شدن عروق خونی است. ضخیم‌شدن دیواره‌های رگ‌ها در اثر جمع‌شدن پلاک، قطر داخلی آن‌ها را باریک‌تر کرده و می‌تواند خون‌رسانی به پوست را تحت تأثیر قرار دهد.
کاهش جریان خون در رگ‌هایی که اکسیژن را به پوست می‌رسانند، با علائمی مانند نازک‌شدن و ریزش مو، براق‌شدن پوست (به‌ویژه روی ساق پا)، ضخیم‌شدن یا تغییر رنگ ناخن‌های پا و سردی پوست همراه است. همچنین، به‌دلیل کاهش گلبول‌های سفید در نواحی با خون‌رسانی ضعیف به ویژه پاها، بهبود زخم‌ها کندتر شده و خطر بروز عفونت افزایش می‌یابد.
سخن پایانی
دیابت می‌تواند به شیوه‌های گوناگونی بر سلامت پوست تأثیر بگذارد. بالا بودن مداوم قند خون، جریان خون و تغذیه‌ی پوست را مختل کرده و زمینه‌ساز مشکلاتی مانند خشکی، خارش، عفونت و بهبود دیرتر زخم‌ها می‌شود. عدم کنترل به‌موقع عوارض پوستی دیابت می‌تواند به شرایط جدی‌تری مثل زخم پای دیابتی منجر شود. بنابراین مدیریت دقیق قند خون همراه با مراقبت روزانه از پوست، کلید پیشگیری از این مشکلات و حفظ کیفیت زندگی افراد مبتلا به دیابت است.
نوبت شما
آیا شما یا یکی از نزدیکانتان تا به حال با عوارض پوستی دیابت روبه‌رو شده‌اید؟ درمان‌ها و مراقبت‌هایی که انجام داده‌اید تا چه حد برایتان مؤثر بوده است؟ لطفاً درصورت تمایل، تجربه‌ها و پرسش‌های خود را در بخش نظرات با ما و دیگر خوانندگان به اشتراک بگذارید.
شهره اسمعیلی دانش‌آموخته رشته زیست‌شناسی سلولی-مولکولی گرایش میکروبیولوژی از دانشگاه تهران است. او پس از اخذ مدرک کارشناسی به کشور آلمان مهاجرت نموده و در رشته بیوشیمی در دانشگاه Ludwig Maximillian University of Munich (LMU) در مقطع کارشناسی ارشد به تحصیل پرداخت. وی به‌مدت سه سال سابقه کار در مؤسساتی همچون Helmholtz Diabetes Center (HDC) وBavarian NMR Center (BNMRZ) در مونیخ آلمان را دارد. در HDC او روی پروژه potential mechanisms of exercised-induced improvements on diabetic dyslipidemia کار می‌کرد. در BNMRZ او در گروه Biomolecular NMR spectroscopy و در پروژه تحقیقاتیinvestigation of biomolecular structure of the hepatitis B virus مشارکت نمود. نتیجه همکاری او با گروه Biomolecular NMR Spectroscopy انتشار مقاله‌ای تحت عنوان « Introducing adjuvant-loaded particulate hepatitis B core antigen as an alternative therapeutic hepatitis B vaccine component » در ژورنال JHEP reports در سال ۲۰۲۴ شد.
دیدگاه‌ها بسته شده‌اند.